29 września 2023 r. w Teatrze Powszechnym w Warszawie, odbędzie się prapremiera spektaklu „MATKI. PIEŚŃ NA CZAS WOJNY” w reżyserii Marty Górnickiej. Na scenie wystąpi 21 kobiet z Ukrainy, Białorusi i Polski, w wieku od 10 do 71 lat wraz z grupą dzieci. „MATKI” to spektakl chóralny o doświadczeniu wojny i cyklu przemocy, który wydaje się niemożliwy do przełamania, i marzeniach o odnowie świata na innych zasadach.

Punktem wyjścia dla spektaklu jest szczedriwka – tradycyjna ukraińska pieśń noworoczna, wykonywana w formie osobistych życzeń na lepsze czasy.
Producentem spektaklu jest Fundacja CHÓR KOBIET, a koproducentami oprócz Teatru Powszechnego także: Festival d’Avignon, Maxim Gorki Theater w Berlinie, Maillon, Théâtre de Strasbourg – Scène européenne, SPRING Performing Arts Festival oraz Tangente St. Pölten – Festival Für Gegenwartskultur. Projekt realizowany jest dzięki wsparciu miasta stołecznego Warszawy, we współpracy z Allianz Foundation.

fot. Justyna Orłowska i Michał Rumas (próby spektaklu w Teatrze Powszechnym)
Wojenne rytuały przemocy wobec kobiet są niezmienne. Wojna stawia przed Europą pytania ostateczne: o odpowiedzialność w obliczu zagrożenia i o nasze mechanizmy obronne. Ze świadectw matek i dzieci – Ukrainek, Białorusinek i Polek: tych, które uciekły przed wojną; tych, które uciekły przed prześladowaniem i tych wreszcie, które otworzyły przed nimi domy w Polsce – Marta Górnicka, reżyserka, autorka CHÓRU KOBIET i założycielka Instytutu Politycznego Głosu w Maxim Gorki Theater w Berlinie, tworzy wraz z zespołem spektakl chóralny.

– Szczedriwka to pieśń, którą śpiewało się, kiedy ptaki przylatują i wszystko budzi się ze snu. Cały świat ożywa. Śpiewały ją kobiety i dzieci, które wędrowały od domu do domu z życzeniem śpiewanym Każdemu. Tobie. Wszystkim ludziom. Na Zdrowie i Szczęście. Kobiety śpiewały sierotom, kalekom, ale też nieobecnym członkom rodziny. Synom, którzy służyli w wojsku. A cała wieś wypełniała się dźwiękiem. Szczedriwka to pieśń-zaklęcie, „zamawljanie”. Co się wypowiedziało, miało się ziścić. Wypowiedzenie Szczedriwki ma zmienić rzeczywistość, ma zmienić ten świat!” (fragment libretta spektaklu).

Spektakl będzie prezentowany z tłumaczeniem na język ukraiński oraz angielski. Pokazy popremierowe w Warszawie zaplanowano na 30 września (o godz. 18.00 i 20.00). Później „MATKI” wyruszą w międzynarodowe tournée. Premiera francuska odbędzie się 4 października w Maillon, Théâtre de la Ville w Strasburgu, a premiera niemiecka – 4 listopada w Maxim Gorki Theater w Berlinie. W kolejnych miesiącach spektakl odwiedzi także teatry w Hiszpanii, Holandii oraz Austrii, a w 2024 roku będzie prezentowany na Festiwalu Teatralnym w Awinionie.

MARTA GÓRNICKA O PRACY NAD SPEKTAKLEM
Fragment wywiadu przeprowadzonego przez Moïrę Dalant dla Festiwalu w Awinionie.

Twój nowy projekt zapewnia kobietom, które stały się ofiarami wojny, przestrzeń, gdzie mogą mówić.
— Od kilku miesięcy pracuję warsztatowo w Warszawie z grupą 21 kobiet, dotkniętych koszmarem wojny w Ukrainie i uciskiem prześladowań politycznych w Białorusi, oraz z tymi, które udzieliły im schronienia w Warszawie. Równolegle, współpracuję także z ukraińskimi etnomuzykolożkami w poszukiwaniu tego, czego wojna nie jest w stanie dotknąć – tradycji żywego głosu i ukraińskiego śpiewu. Paradoks tej wojny polega na tym, że dzięki niej tak głęboko wnikamy w kulturę Ukrainy.

CHÓR jest dla mnie narzędziem przyjrzenia się mechanizmom obronnym, które uruchamia w nas wojna, ale zarazem narzędziem odzyskiwania pamięci, ale także głosu i języka. Ale nie głosu kobiet jako ofiar wojny, ale przeciwnie – jako jej protagonistek.

Zespół tworzą kobiety w wieku od 9 do 71 lat. Pochodzą z Kijowa, Sum, Irpienia, Chersonia. Są przeżywczyniami. Są uchodźczyniami. Są świadkiniami przemocy i zamachów bombowych. Dzisiaj te kobiety siłą swojego głosu chcą nazwać to, co jest nienazywalne. Jedna z twórczyń, Natalia, przywiozła do Warszawy tylko jedną rzecz, którą chciała ocalić z wojny: bandurę, tradycyjny ukraiński instrument. Ten właśnie instrument jest dla mnie symbolem mocy głosu i mocy kobiet. Chodzi o odnalezienie tego, co wciąż żywe na gruzach. W spotkaniu, w chórze. (...).

Szczegóły:
TWÓRCZYNIE I TWÓRCY SPEKTAKLU
aktorki: Liza Kozlova, Palina Dabravoĺskaja, Svitlana Onischak, Kateryna Taran, Svitlana Berestovska, Valeriia Obodianska, Sasha Cherkas, Darya Novik, Yuliia Ridna, Natalia Mazur, Aleksandra Sroka, Katarzyna Jaźnicka, Bohdana Zazhytska, Anastasiia Kulinich, Hanna Mykhailova, Katerina Aleinikova, Elena Zui-Voitekhovskaya, Kamila Michalska, Maria Robaszkiewicz, Polina Shkliar, Ewa Konstanciak
koncepcja, reżyseria: Marta Górnicka
libretto: Marta Górnicka & zespół (ukraińsko-białorusko-polski)
muzyka: Wojciech Frycz, Marta Górnicka, tradycyjna muzyka ukraińska, białoruska i polska; cytat ze „Szczedriwki” Nikołaja Leontowicza
choreografia: Evelin Facchini
scenografia: Robert Rumas
kostiumy: Joanna Załęska
asystentka kostiumografki: Maria Wierzbicka
współpraca dramaturgiczna: Olga Byrska, Maria Jasińska
wideo, dokumentacja wideo: Michał Rumas, Justyna Orłowska
projekcje wideo: Michał Jankowski
światło: Artur Sienicki
trenerka głosu i przygotowanie wokalne: Joanna Piech-Sławecka
inspicjentka i asystentka reżyserki: Bazhena Shamovich
asystentka choreografki: Maria Bijak
warsztaty ruchowe: Krystyna Lama Szydłowska

ukraińskie tłumaczenie libretta: Olesya Mamchych
białoruskie tłumaczenie libretta: Maria Pushkina
angielskie tłumaczenie libretta: Aleksandra Paszkowska
konsultacja z zakresu entomuzykologii ukraińskiej: Anna Ohrimchuk
konsultacja dot. ukraińskich zabaw dziecięcych: Venera Ibragimova
tłumaczenie podczas prób: Marharyta Huretskaya
przygotowanie napisów: Zofia Szymanowska

producentki z ramienia Fundacji CHÓR KOBIET: Marta Kuźmiak, Iwa Ostrowska
producentka z ramienia Teatru Powszechnego: Magdalena Płyszewska

produkcja: Fundacja CHÓR KOBIET
w koprodukcji z: Teatrem Powszechnym w Warszawie; Maxim Gorki Theater (Berlin); Festival d’Avignon; Maillon, Théâtre de Strasbourg – Scène européenne; SPRING Performing Arts Festival (Utrecht); Tangente St. Pölten – Festival Für Gegenwartskultur (Austria)

partnerzy projektu: Teatr Dramatyczny im. Gustawa Holoubka; Nowy Teatr w Warszawie; Euro Scene Festival w Lipsku; Instytut Ukraiński; Fundacja dla Wolności w Warszawie (niezależna, publiczna organizacja non-profit działająca na rzecz migrantów z Ukrainy, Czeczenii, Białorusi, Tadżykistanu i innych krajów, którzy osiedlili się w Warszawie i do których kierowane jest największe wsparcie); „Przystanek Świetlica” (świetlica dla dzieci i młodzieży migranckiej); Solidarny Dom Kultury „Słonecznik” (centrum społeczności ukraińskich artystów w Warszawie).

Projekt współfinansuje m.st. Warszawa.

Projekt realizowany we współpracy z Allianz Foundation.


Czytanie libretta Marty Górnickiej „Matki. Pieśń na czas wojny” odbyło się podczas Festiwalu w Awinionie 23 lipca 2023 r.

Premiera: 29 września 2023, Teatr Powszechny, Warszawa.
Premiera niemiecka: 4 listopada 2023, Maxim Gorki Theater, Berlin.
Premiera francuska: 4 października 2023, Maillon, Théâtre de la Ville de Strasbourg, Strasburg.

Plan międzynarodowego tournée:
4, 5 i 6 października 2023 – Maillon Théâtre de Strasbourg Scène européenne (Francja)
3 i 4 listopada 2023 – Maxim Gorki Theater (Niemcy)
27 i 28 March 2024 – El Teatre Lliure de Barcelona (Hiszpania)
23-25 i 28-31 maja oraz 1 czerwca 2024 – Spring Performing Arts Festival (Utrecht, Holandia)
5 i 6 czerwca 2024 – Landestheater Niederosterreich et Tangente St. Pölten – Festival Für Gegenwartskultur (Austria)
lipiec/sierpień 2024 – Festiwal Teatralny w Awinionie