OSIEMDZIESIĄT LAT TEATRU

25 września 1927 r. w Warszawie został otwarty dom Związku Zawodowego Kolejarzy przy
ul. Czerwonego Krzyża 20.
5 października 1928 r. poematem C. K. Norwida „Wanda” i „Prologiem” J. Słowackiego otwarto stały teatr o nazwie Ateneum.

POCZĄTKI

Stefana Jaracza – wielkiego polskiego aktora i reżysera nazywano „buntownikiem i marzycielem”. W Ateneum (1930/31-1931/32) realizował on swoje marzenie o teatrze, w którym „wysiłek artystyczny znalazłby zrozumienie, a myśl twórcza i zapał – opiekę i urzeczywistnienie”. Pisał: „Nie ma teatru bez aktora. Najpiękniejszy utwór, najlepsza inscenizacja, najciekawsze dekoracje itd. – wszystko to się zawali, jeżeli sztuka aktorska będzie niżej poziomu.(…) Marzę o teatrze, gdzie autor, malarz, muzyk, inscenizator, reżyser i aktor porozumiewają się wspólnym językiem po to, aby w ostatecznym rezultacie porozumienia dzieło teatru zajaśniało pełnią wyrazu”.

Mimo braku subsydiów państwowych i silnej konkurencji innych teatrów, nie zrezygnował ze swoich artystycznych ambicji. Sprzyjał temu co nowe, odkrywcze, prowokujące. Ingerencje cenzury, ataki prasy sanacyjnej nie przeszkodziły w powstaniu chociażby słynnych Schillerowskich inscenizacji: „Kapitana z Koepenick” C. Zuckmayera z wielką kreacją Jaracza i „Krzyczcie, Chiny!” S. Tretiakowa.

Pod koniec lat 30-tych XX wieku Teatr Ateneum zyskał tytuł Komedii Francuskiej na Powiślu. Teatr zdobywał ogólnopolski rozgłos.

CZASY POWOJENNE

Po drugiej wojnie światowej Teatr odbudowano wg projektu Wiktora Ballogha z uwzględnieniem dawnego wystroju. Uroczystość otwarcia nastąpiła 22 lipca 1951 r. inauguracyjną premierą „Interwencji” L. Sławina. Teatr przyjął nazwę: Teatr Ateneum im. Stefana Jaracza. Część ulicy Czerwonego Krzyża przemianowano na ulicę Stefana Jaracza.

Powojenne Ateneum to epoka Janusza Warmińskiego. Trwała aż do śmierci dyrektora w 1996 roku. Przez czterdzieści cztery lata Janusz Warmiński konsekwentnie budował zespół i markę Teatru Ateneum. Powołując się na ideę Stefana Jaracza „teatru żywego, aktualnego, użytecznego” nadał repertuarowi Ateneum współczesny charakter. Dawał prapremiery najciekawszych i najnowszych dzieł dramaturgii polskiej i światowej, wystawiał polską i obcą klasykę, jeśli miała odniesienie do współczesności, prezentował muzyczne spektakle autorów tego gatunku. Dokonywał również przeglądu awangardowej dramaturgii dwudziestolecia międzywojennego i jej wojennych kontynuacji. W 1960 r. stworzył Scenę 61 – pierwszą w Polsce scenę en rond, w 1986 r. scenę Kabaretu Literackiego – Scenę na Dole. Inne jego inicjatywy: Estrada Poetycka (1954 r.), scena „Studio” (Studio Dramatyczne dla młodych pisarzy nagrodzonych w dorocznych Konkursach Debiutu Dramatycznego, 1970), nocna scena „Atelier” (1974 r.) były eksperymentami artystycznymi wynikającymi z poszukiwania nowych metod inscenizacyjnych, próbami rozszerzania kanonów przestrzeni scenicznej oraz pragnienia wyjścia poza krąg autorów już znanych.

Prawie wszyscy wybitni aktorzy powojennego polskiego teatru występowali w Ateneum Janusza Warmińskiego. Prawie wszyscy wybitni polscy reżyserzy z nim współpracowali. Wielu młodych dramaturgów, reżyserów, aktorów u niego stawiało swoje pierwsze kroki.

HISTORIA NAJNOWSZA

Po śmierci dyrektora Janusza Warmińskiego, w 1996 roku, dyrektorem Teatru Ateneum został Zbigniew Libera, a na stanowisko dyrektora artystycznego powołano Gustawa Holoubka. Gustaw Holoubek kontynuował najważniejsze tradycje Ateneum: zespół doskonałych aktorów. Domeną Ateneum spod znaku Gustawa Holoubka był repertuar klasyczny i kameralne sztuki współczesne. Po śmierci Gustawa Holoubka przez trzy sezony dyrekcję artystyczną piastowała reżyserka Izabella Cywińska.

Od czerwca 2011 dyrektorem artystycznym jest reżyser Andrzej Domalik.